آنچه در مورد ایام ذی الحجه باید بدانید

ذی الحجه، مرحمتی بر بندگان

*الله سبحانه و تعالی، آنقدر مهربان، رحمن و رحیم است که برای تلافی گناهانِ بندگانش، عبادات متعددی را در اوقات معینی از ﴿سال،ماه، روز و شب﴾را باعث بخشش و رهائی بندگانش از آتشِ جهنم ساخته است.*

برتری بخشیدن بعضی ماه ها و روز ها و شب ها بریکدیگر و تخصیص بیشتر اجور بر اعمال و عبادات، گوشه ای از عدل الهی است که نسبت به بندگانش ارزانی فرموده.

از فوائد این ایام و زمانها اینست تا آنعده از بندگان که بعلت ضعف مالی و ناتوانایی جسمانی نمیتوانند در بعضی عبادات که دارای اجر و ثواب زیاد، اما مستلزم قوت و استعداد بیشتر بدنی یا مالی است، شرکت کنند.

اما با اعمال و عباداتی دیگر مطابق توان و استعداد مادی ثوابی را نصیب شوند که دیگران با قدرت جسمانی و ثروت مالی چون حج و جهاد و صدقه کسب میکنند.

چنانچه حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت است که عده ای از فقرا نزد آنحضرت صلی الله علیه و سلم آمدند و با عرض شکوه آمیزی گفتند:

*«ثروتمندان به سبب مال خویش به درجات بلند (ثواب) و نعمتهای دایمی رسیدند، یعنی آنها نماز میگذارند چنانکه ما نماز میگذاریم و روزه میگیرند چنانکه ما روزه میگیریم و آنان را مال فراوانی است که با آن حج و عمره میکنند و جهاد میکنند و صدقه میدهند.*

رسول کریم صلی الله و علیه وسلم فرمودند:

آیا شما را چیزی نگویم که اگر بدان عمل کنید، دریابید کسانی را که از شما پیشی گرفته اند و پس از شما هیچکسی این مرتبه ی شما را در نیابد و شما در میان ایشان بهترین کسان باشید، بجز کسانی که مثل آن عمل کنند؟

*پس در پی هر نماز تسبیح و تحمید و تکبیر بگویید تا اینکه از همه آنها سی و سه بار شود» (البخاری حدیث ۸۴۱)*

مزیت بعضی زمانها و ایام نسبت به سایر اوقات همچنان وسیله و کمکیست از فضل و رحمت الهی نسبت به بندگانش و فراهم سازی امکانی برای جبران ضعفها و تلافیِ کاستی ها و عوض بر آنچه که در مسیر بدست آوری فضایل در مواسم با فضیلت دیگر از آنان فوت شده.

و فرصتی که بندگان در آن با رغبت و نشاط به طاعات پرداخته و اجر بیشتر را کمایی نمایند و آمادگی برای سفر مرگ و روز آخرت داشته باشند.

هیچکدام از این فصول و ایام با فضیلت که در آن سفارش و تشویق بر سبقت در عبادت الله صورت گرفته چیزی نیست جز راه و وسیله ای برای تقرب بندگان بر او تعالی، و موهبتی از مواهب الهی جل جلاله که به فضل و رحمتش شامل هرکه بخواهد میسازد.

پس با سعادتست کسیکه این فصول و ایام و ساعات را غنیمت شمرده و بخاطر تقرب به الله جل جلاله و کسب رضای او جهد نماید و با این وسایل خود را از آتش دوزخ ایمن ساخته و جنت فردوس را برای خود تضمین کند.

بر هر مسلمان لازم است قدر و قیمت حیات و وقت را شناخته و بر عبادت الله تا هنگام مرگ غافل نشود. چنانچه الله سبحانه و تعالی میفرماید:

*وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ (ااحجر۹۹)*

*و پروردگارت را عبادت کن تا یقین [= مرگ‌] تو فرا رسد!*

*مفسرین میگویند منظور از یقین در این آیت مرگ است. «یعنی پروردگارت را تا هنگام مرگ عبادت کن»*

از مواسم پر فیض وبرکت که الله سبحانه و تعالی جل جلاله آنرا نسبت به سایر ایام فضیلت بخشیده و در مقابل اعمال بندگان اجور عظیم تعیین کرده، ده روز اول ذی الحجه است.

در حدیث‌ شریف‌ به‌ روایت‌ ابن‌عباس‌ رضی‌الله عنهما آمده‌ است:

«هیچ‌ روزی‌ نیست‌ که‌ عمل‌ صالح‌ به‌سوی‌ خداوند جل جلاله در آنها از این‌ روزها ـ یعنی‌ از ده‌ روز ذی‌الحجه‌ ـ محبوبتر باشد. اصحاب‌ گفتند: حتی‌ جهاد در راه‌ خدا؟

رسول‌ الله صلی الله و علیه وسلم فرمودند:

*حتی‌ جهاد در راه‌ خدا مگر شخصی‌ که‌ خود با مالش‌ به‌میدان‌ جهاد برود و سپس‌ چیزی‌ از آنها را برنگرداند». (سنن ابی داود)*

و در روایات دیگر هم در فضیلت این ده روز نسبت به سایر ایام سال آمده است. و فضایل این ده روز را در روشنایی قرآن و حدیث میتوان چنین برشمرد:

فضایل ده روز ایام ذوالحجه

*۱– الله سبحانه و تعالی جل جلاله به آن قسم یاد کرده:*

*وَالْفَجْرِ٭ وَلَيَالٍ عَشْرٍ ﴿والفجر﴾*

*به سپیده دم سوگند. و قسم به شبهای دهگانه.*

*ابن عباس و ابن زبیر و مجاهد و سایرین در بیان این آیت میگویند که «لیال عشر» عبارت از همان ده روز ذی الحجه است.*

و قسم یاد کردن الله جل جلاله دلیلی است بر اینکه او تعالی جل جلاله در آن اهمیت و عظمت و نفع قرار داده.

ابن کثیر رحمه الله در تفسیر خود می گوید:

*منظور از این ده شب دهه ی ذی الحجه است همانطور که ابن عباس رضی الله عنهما و ابن زبیر رضی الله عنهما و مجاهد و دیگران گفته اند. (رواه البخاری)*

و همچنین رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند:

*«هیچ ایامی نیست که نزد الله سبحانه و تعالی عمل صالح محبوبتر از این ایام باشد» گفتند: و نه حتی جهاد در راه الله؟ فرمود: «ونه جهاد در راه الله مگر شخصی که با جان و مال خود خارج شود و هیچ کدامشان را برنگرداند»*

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم در فضیلت این ایام بیان داشته که آن افضلتر از همه روز های دنیا است، چنانچه در حدیث فوق ذکر آن رفت.

*رسول کریم صلی الله علیه و سلم در این روزها امت را به انجام اعمال صالح و کثرت تسبیح و حمد و تکبیر توصیه کرده است*

روز عرفه

درین ایام روز عرفه است. روزی که الله سبحانه و تعالی دینش را تکمیل کرد، و روزه ی آنروز بنا بر حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و سلم گناهان دو سال را محو میسازد.

ایام روز قربانی

و در این ایام روز قربانی است که آنروز از بزرگترین روز های سال است و همچنان حج اکبر که در آن عبادات و طاعاتی جمع میشود که در هیچ جای دیگری این تجمع صورت نمیگیرد.

عبادات در دهه ذی الحجه

عباداتی که برای مسلمان شایسته است در دهه ذی الحجه بر انجام آن حریص باشد:

*۱- ﴿روزه گرفتن در دهه ذی الحجه﴾:*

رسول الله صلی الله علیه و سلم بر انجام بیشتر اعمال نیک در دهه ی اول تشویق و ترغیب فرموده اند.

و گرفتن روزه از بهترین عبادات است، چنانچه الله سبحانه و تعالی اجر روزه را فراتر از حدی که به سایر عبادات تعیین فرموده آنرا بخود راجع ساخته. و در حدیث قدسی روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم میفرماید:

*﴿ اجر و مزد هر عمل بنی آدم ده برابر اجر داده میشود حتی تا هفتصد برابر میگرد، الله سبحانه و تعالی جل جلاله میفرماید بجز روزه که آن برای من است و من مزد و اجر آنرا میدهم.﴾ (صحیح مسلم)*

*و در حدیث دیگری روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم روز نهم ذی الحجه، و روز عاشوراء و سه روز در هر ماه و همچنان دوشنبه و پنجشنبه را روزه میگرفتند. (سنن ابی داود ۲۴۳۷)*

امام نووی رحمه الله درباره روزه ایام ده گانه می فرماید:

*﴿روزه آن شدیدا مستحب است.﴾*

*با روزه ی ۹ روزِ اول ذی الحجه که روز نهم آن عرفه است، و روزه ی روز عرفه گناهان یک سال قبل و یک سال بعد بخشیده میشود.*

روزه ی عرفه

روزه ی عرفه به دلیل آنچه از رسول کریم صلی الله علیه و سلم در مورد روزه ی عرفه به ثبوت رسیده است مستحب است.

رسول مقبول صلی الله علیه و سلم می فرماید:

*«(ثواب) آن را نزد الله اینگونه احتساب می کنم که کفاره گناهان سال قبل و سال بعدش باشد». (رواه مسلم)*

*اما هر کس که خود در صحرای عرفه حاضر باشد (یعنی خود حاجی باشد) روزه برایش مستحب نیست زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم ـدر حالی که روزه نبود در عرفه وقوف نمود.*

سلسله ی عبادات منوط به ماه ذی الحجه

سلسله ی عبادات منوط به ماه ذی الحجه

و غنیمت شمردن این فرصت طلائی برای صیقل دادن قلب های مسلمان.

مسلمان با استفاده از فرصت‌های زندگی برای آمادگی آخرت، از دهه‌ی اول ذی‌الحجه به‌عنوان «فرصتی ویژه» برای عبادت و بندگی پروردگار، بهره می بَرَد.

همه ی ما، از طفل تا نو جوان، از جوان تا پیر، مرد و زن، از دَرِ این دنیا رهروان راه الله تعالی هستیم و انتهای سفر ما ملاقات با رب‌العلمین است.

وضعیت ما در این سفر مشخص نیست که آیا کامیاب می‌شویم و رضایت الله تعالی را حاصل می‌کنیم یا اینکه موجبات نارضایتی پروردگار را فراهم می‌آوریم.

هر شب و روزی که از زندگی ما سپری می‌شود، در واقع ما به الله تعالی و به سفر آخرت نزدیک‌تر می‌شویم که باید بیشتر برای این سفر و ملاقات آمادگی بگیریم.

باید از نعمت‌ های سلامتی، راحتی و فراغت (وقت) که فرصت‌های زندگی هستند به‌خوبی استفاده کنیم.

دهه‌ی ماه مبارک ذی‌الحجه از فرصت‌های ویژه‌ای برخوردار است که باید از آن در جهت رسیدن به الله تعالی استفاده کنیم.

عبادت در شب‌های این دهه مانند عبادت شب‌‌های قدر اجر و ثواب دارد.

روزه‌ی هر روز دهه‌ی اول ذی‌الحجه به اندازه‌ی روزه‌ی یک سال و روزه‌ی روزه عرفه (نهم ذی‌الحجه) به اندازه‌ی روزه‌ی دو سال اجر و پاداش دارد.

از فرصت زندگی دنیا باید برای سفر آخرت توشه برداریم. باید برای روزی آمادگی بگیریم که در آن روز، نه مال و نه هم فرزند و اولاد به انسان فایده‌ای نمی‌رسانند، بلکه قلبی که از هر نوع کفر و شرک و نفاق پاک بوده و مملو از اخلاص و تقوا باشد به درد انسان می‌خورد.

هر نوع اعراض از دستورات الهی، کوچک باشد یا بزرگ، روز قیامت بزرگ شمرده شده و بسیار بد است. لذا باید توبه کنیم و از هر گونه نافرمانی به شدت پرهیز نماییم.

امیداوارم که برادران و خواهران مسلمانی که امسال نتوانستند به سفر حج بروند از برکات این سفر در سرزمین خودشان بهره‌مند شوند.

به تعقیب روزه ی ده روز اول ذی الحجه که در بخش قبلی ذکر شد، از عبادات شاخص دیگری که بایستی بکثرت و مداومت بدان تمسک جوئیم نماز است.

*۲- ﴿نماز در ایام ذی الحجه﴾:*

در این ایام، زود رفتن برای انجام فرائض در مسجد، ترک نکردنِ تحیۃ المسجد، حریص بودن به ادای نوافل، مستحب است زیرا این اعمال از بهترین قربات است.

ثوبان رضی الله عنه می فرماید:

شنیدم رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند:

*«بر تو باد بسیار سجده بردن برای الله که تو سجده ای برای الله نمی بری مگر آنکه الله تو را به خاطر آن درجه ای بالا می برد و گناهی از گناهانت پاک می کند» [رواه مسلم]*

و این فضیلت در تمام سال وجود دارد.

*سعید بن جبیر رحمه الله (راوی حدیث) وقتی که دهه ی ذی الحجه داخل می شد تا جایی در عبادت تلاش می کرد که توانش به پایان می رسید. (رواه الدارمی)*

ابن حجر عسقلانی در فتح الباری (شرح صحیح بخاری) می فرماید:

و آنچه در فضیلت و برتری ایام ذی الحجه نمایان است جمع شدن تمام عبادات در این مناسبت است، یعنی:

﴿نماز و روزه و صدقه و حج﴾، و در هیچ مناسبت دیگری چنین نیست.

عبادت دیگری که نزد الله سبحانه و تعالی در این دهه از اجر زیادی برخوردار است، تکبیر، تهلیل و تحمید زیاد است.

*۳- ﴿تکبیر و تهلیل و تحمید﴾:*

بسیار گفتن الحمدلله و لا اله الا الله، و الله اکبر و تسبیح در روزهای دهه‌ی اول ذی الحجه و بلند کردن صدا به آن در مساجد و منازل و راه‌ها و هر جایی که ذکر الله در آن جایز است، به هدف اظهار عبادت و اعلان بزرگداشت الله متعال، سنت است.

مردان آن را به صدای بلند و زنان با صدای آرام می‌گویند.

الله متعال می‌فرماید:

*﴿لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ﴾ [حج ۲۸]*

*(تا شاهد منافع خویش باشند و نام الله را در روزهای معلومی بر دام‌های زبان بسته‌ای که روزی آنان کرده است ببرند).*

علما براین موافقت کرده اند که *«روزهای معلوم» همان دهه‌ی اول ذی الحجه است، زیرا ابن عباس رضی الله عنهما می‌گوید: «ایام معلومات یعنی روزهای دهگانه [ذی الحجه]».*

و نیز، از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول کریم صلی الله علیه و سلم فرمودند:

*«هیچ ایامی نیست که عمل صالح در آن محبوبتر از این ایام دهگانه باشد؛ پس در آنها بسیار تهلیل (لا اله الا الله) و تکبیر (الله اکبر) و تحمید (الحمدلله) بگویید» (رواه احمد)*

*تهلیل عبارت از گفتنِ لا اله الله الله، و تحمید: گفتنِ الحمدلله است.*

در دوران ما تکبیر یکی از سنت‌های فراموش شده است، به ویژه در اول دهه‌ی ذی الحجه که شاید جز از تعداد خیلی کمی آن را ادأ نکنند،

بنابراین شایسته است که برای احیای سنت و یادآوری غافلان این تکبیر را با صدای بلند گفت.

از ابن عمر و ابوهریره رضی الله عنهما ثابت است که در روزهای دهگانه به بازار می‌رفتند و تکبیر می‌گفتند و مردم نیز با تکبیر آنان تکبیر می‌گفتند.

*یعنی مردم با شنیدن تکبیر آنان متوجه می‌شدند، و هر کس به تنهایی تکبیر می‌گفت ﴿منظور تکبیر دسته جمعی به یک صدا نیست زیرا چنین تکبیری در شرع وارد نشده است.﴾*

احیای سنت‌های فراموش شده یا تقریبا فراموش شده ثوابی بس بزرگ دارد، زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید:

*«هرکس سنتی از سنت‌های مرا که پس از من مرده است زنده کند برایش اجری همانند اجر همه‌ی کسانی که آن را انجام دهند خواهد بود بدون آنکه از اجر آنان چیزی کم شود»* به روایت ترمذی (۷/ ۴۴۳) که با مجموع شواهد آن حسن است.

امام بخاری می فرماید:

*«و عمر بن الخطاب رضی الله عنه در قبه اش در منی [منا] تکبیر می گفت و اهل مسجد تکبیر او را می شنیدند و تکبیر می گفتند و مردم در بازار به تکبیر آنها تکبیر می گفتند چنانکه منی بر اثر تکبیر آنها به لرزه می افتاد».*

و عادت ابن عمر این بود که در این ایام در منا و قبل از نمازها و در بسترِ خوابش و در خیمه اش و در مجلسش و در حال راه رفتنش تکبیر می گفت و مستحب این است که تکبیر به صدای بلند باشد به دلیل فعل عمربن الخطاب و ابن عمر و ابی هریره رضی الله عنهما.

شایسته است ما مسلمانان این سنت فراموش شده را که متاسفانه حتی در بین اهل صلاح و خیر به فراموشی سپرده شده است به مانند آنچه در میان سلف صالحمان بود زنده کنیم.

نحوه ی تکبیر:

*۱- الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر کبیرا*

*۲- الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد.*

*۳- الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله، و الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، و لله الحمد.*

تکبیر بر دو نوع است:

*۱- تکبیر مطلق که وابسته به چیزی نیست یعنی همیشه مستحب است، در صبح و در شام، پیش از نماز و بعد از نماز و در هر وقت.*

*۲- تکبیر مقید که مقید به بعد از نمازها است.*

*تکبیر مطلق در دهه‌ی ذی الحجه و دیگر روزهای تشریق سنت است و از شروع ماه ذی الحجه (یعنی غروب خورشید آخرین روز ماه ذی القعده) تا آخرین روز ایام تشریق (یعنی غروب خورشید روز سیزدهم ذی الحجه) ادامه می‌یابد.*

اما تکبیر مقید علاوه بر تکبیر مطلق،از صبح روز عرفه تا غروب خورشید آخرین روز ایام تشریق ادامه می‌یابد،

*پس هرگاه نماز فرض را ادا کردید و بعد از گفتن سه بار استغفر الله و «اللهمَّ أنتَ السَّلام ومِنكَ السلام تَباركتَ يا ذا الجَلالِ والإِكرام» تکبیر گفته میشود.*

این برای شخصی است که در حال حج نیست، اما تکبیر مقید برای حاجی از ظهر روز قربان آغاز می‌شود.

﴿تکبیراتِ تشریق﴾ در اخیر نماز های فرضِ پنجگانه تکرار میشود.

*شروع ﴿تکبیرات تشریق﴾ از نماز صبح روز عرفه الی نماز عصر روز چهارم عید، که جمعاً ۲۳ نماز میشود بایستی تکرار شود*.

*اما، متأسفانه تکرار این ﴿تکبیرات مسنونه﴾ را در این عصر، اندک مسلمانانی انجام میدهند و اکثراً آنرا متروک و مهجور ساخته اند.*

در حالیکه لازم است این سنت به جهر احیاء شود تا کسانیکه فراموش کرده اند آن را بیاد آورند.

عزیزان گرانقدر:

لطفاً این مضامین خیلی مهم و حیاتی را با تمام خانواده، اقارب، دوستان، و همکاران تان شریک سازید، و در رشد فکری، عقیدتی، ایمانی و وجدانی همنوع تان اقلاً یک امر خیری را، مایه ی حصولِ صدقات جاریه ی تان سازید.

جزاکم الله وخیراً!

ا.ج.ع

ادامـــه دارد….

یکشنبه ، ۲۱ اسد ۱۳۹۷ | اول ذی الحجه ۱۴۳۹

SUN | 12 | AUG | 2018

t.me/ayamey

youtube.com/c/dawatgar

fb.com/meydanestid