الله متعال می فرماید:
«أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللَّهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ». (النحل 79).
«آیا به پرندگان رام شده در فضای آسمان ننگریسته اند؟ آنها را کسی جز الله نگاه نمی دارد، بی گمان در این (قدرت نمایی) برای کسانی که ایمان دارند نشانه هاست».
بدون شک این مایۀ عزت برای مؤمنان است، که از نشانه ها و آیات الهی بهره مند می شوند و در هر نشانه ای می اندیشند و به وسیلۀ آن به ایمان و یقین خود به ذات پاک الهی می افزایند. و اما غیر از مؤمنان به چنین نشانه هایی از روی سرگرمی و غفلت می نگرند.
آیت فوق این مطلب را گوشزد می کند که الله متعال پرندگان را طوری آفریده است که می توانند پرواز نمایند سپس الله تعالی این هوای لطیف را برایشان مسخر نموده و به آنها توانایی حرکت در هوا را داده است و این دلیلی بر حکمت و آگاهی و علم گستردۀ الهی و کمال اقتدار اوست. پس بزرگ و بی همتا ذایی است پروردگار جهانیان!
شگفتیهای ساختار پرندگان:
پرندگان كه بهوسيله بالها و ساير اسباب لازمي كه الله تعالی برايشان آفريده است، براي پرواز رام ساخته شدهاند، وسايل و اسبابي چون نازكي قوام هوا، الهام نمودن اين امر به آنها كه بالهاي خود را باز و بسته كنند و ديگر خصوصيات لازم براي پرواز، همچنانكه شناكننده در آب شنا ميكند، آنها «در فضاي آسمان در هواي آزاد به سمت بالا شنا ميكنند الله تعالی است که آنان را با قدرت بيمثال خويش نگاه ميدارد. زيرا سنگيني اجسام پرندگان و رقت قوام هوا، دو عاملياند كه مقتضي سقوط آنها به زمين ميباشند، چرا كه پرندگان نه از بالاي سر خود به رشتهاي آويختهاند و نه از پايين پاي خود به چيزي متكياند كه سقوط نكنند پس در اين نمونه از صنع پروردگار نشانههای دال بر وحدانيت و قدرت الله تعالی بوده و براي گروهي كه به ذات واحد و بی همتا او، و به شريعت غرای وي كه پيامبرانش آنرا برای امتها آوردهاند یقین دارند منبع ایمان داری است.
دقت و تأمل در عالم پرندگان:
الله متعال در موضع دیگر از قرآن پاک اذهان مخاطبان را به توجه و تفکر به این مخلوق عجیب معطوف می دارد:
«أَوَلَمْ یَرَوْا إِلَى الطَّیْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَیَقْبِضْنَ مَا یُمْسِکُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ بَصِیرٌ». «آيا بر فرازشان به پرندگان بال گشوده- كه گاهى [هم] فرو مىبندند- ننگريستهاند؟ جز [پروردگار] رحمن [كسى] آنها را نگاه نمىدارد. او به همه چيز بيناست». (الملک/ 19).
آیات فوق ضمن جلب توجه مخاطبان به پرواز پرندگان در آسمان، نگهدارى آنها در آسمان را به الله یکتا نسبت داده و این جانوران را وسیلهاى براى خداشناسى مىشمارد. بنابراین پرواز پرندگان که خود از اعجازهای بزرگ خلقت الهی به شمار میرود، دقت در آن خود وسیلهای جهت شناخت قدرت خلقت الهی است، که این پرنده با جسم کوچک، باز پیچیدهتر از هر هواپیمای دستساز بشری بهشمار میرود.
بلی، دقت در شکل ظاهری پرندگان نشان میدهد که تمام وجود آنها براى پرواز هماهنگ شده است. ساختمان و شکل بدن، پرهای لغزناک، سبک و میان خالى که با گیرانداختن هوا باعث سبکی آن میشوند، استخوانهایی که در عین استحکام، سبک و عموماً میان خالی است، نوع سیستم هوایی تنفسی آنها (کیسههای هوایی درون استخوانها)، سینههای پهن با عضلات قوی، امکان سوار شدن بر امواج هوا را مىدهد.
تسبیح پرندگان:
اینکه جمادات یا نباتات فاقد روح و شعورند یا حیوانات فقط به حکم غریزه عمل میکنند، سخن بی دلیل و برهان مردم است نه سخن قرآن مجید و رسول کریم. آیات و روایات فراوانی حاکی از آن هست که همه موجودات عالم دارای شعورند. در قرآن کریم علاوه بر اشاره به این موضوع که آسمانها و زمین و هرچه در آنهاست به ذکر الله مشغولند، توجه خاصی به ذکر الهی پرندگان (و آن هم در حالت پرواز آنها که بین زمین و آسمان معلقاند اشاره شده و فرموده است:
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبیحَهُ وَ اللَّهُ عَلیمٌ بِما یَفْعَلُون» «آیا ندیدى تمام آنان که در آسمانها و زمیناند براى الله تسبیح مىکنند و همچنین پرندگان به هنگامى که بر فراز آسمان بال گستردهاند، هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را مىدانند و الله به آنچه انجام میدهند داناست» (نور/41).
از این آیت شریفه استفاده می شود که همه موجودات، افزون بر تسبیح، که در واقع اظهار نقص خود و اعتراف وجودی به کمال محض بودن الله است، تسبیح آگاهانه نیز دارند. چون اوّلاً الله متعال از علم آنها به تسبیح و نمازشان خبر داد و ثانیاً بیان نمود که افزون بر تسبیح، صلاه نیز دارند و نماز و تسبیح هر موجودی هم مختصّ به خود اوست. الله اکبر
