ده اسباب که به صبر وشکيبايي در مقابل مصيبت ها کمک ميکند
امام ابن القيم – رحمه الله- در کتاب “طريق الهجرتين”مي نويسد: صبر وشکيبايي در مقابل بلاء ومصيبتها اسباب متعددي دارد:
1) ثواب
مد نظر گرفتن جزا و ثواب آن .
2) کفاره گناهان
متيقن باشد که اين مصيبت ها کفاره ي براي گناهان وي بوده وآنرا محو ونابود مي سازد.
3) تقدیر الله
مدنظر گرفتن تقديري که در لوح المحفوظ قبل از خلقتش نوشته شده بود، پس حتما واقع شدني است، پس جزع و فزع او جز مصيبت چيزي ببار نمي آورد.
4) بندگی خالص الله تعالی
مدنظر گرفتن اينکه الله حق دارد که بالاي او چنان مصيبت ها را بياورد، واما وظيفه او صبر وشکيبائي در مقابل آن است، پس صبر است و بس، ويا اينکه صبر بکند وراضي باشد، پس او مامور است که حق الله تعالي را ادا کرده و بندگي او را در همان مصيبت به درجه کمال برساند، پس بايد صبر را پيشه کند، و در غير آن مصيبت بيشتر ميشود.
5) ریشه مصیبت
متيقن باشد که اين مصيبت ها از اثر ارتکاب گناه به وجود آمده است، چنانكه الله تعالي ميفرمايد:
«وما أصابكم من مصيبة فبما كسبت أيديكم و يعفو عن كثير [/fusion_builder_column][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][الشورى:30]» «هر مصيبتى به شما رسد بخاطر دست آورد و اعمالى است كه انجام داده ايد، و بسيارى را نيز عفو مىكند »
واين شامل تمام مصيبت هاي خورد وبزرگ است. واستحضار اين سبب او را به توبه واستغفار وا دار مي سازد، که از بزرگترين اسباب دفع مصيبت ها ميباشد، علي -رضي الله عنه- ميفرمايد: “هيچ مشکلي بدون گناه نازل نميشود و هيچ مشکلي بدون توبه رفع نميشود”
6) تصمیم الله تعالی
متيقن باشد که اين مصيبت را الله تعالي به او روا داشته و او را در اين مصيبت انتخاب نموده است، و بندگي آن را گفته ميشود که به تقاضاي بادارش راضي شود، پس اگر حق بادار خود را پوره نکند به ضعفش دلالت ميکند، پس بايد به صبر روي بياورد، و اگر از صبر اعراض کند همانا در ظلم و تجاوز سقوط نموده است.
7) اثر دارو
بداند که اين مصيبت ها در حقيقت داروي است که داکتر حکيم از روي مصلحت برايش چشانيده است، پس صبر بکند و از جزع وفزع اجتناب ورزد و در غير آن اثرش باطل ميگردد.
8) عواقب مشکلات
بداند که در اثر اين دوا شفاء و عافيت، وزوال تمام دردها حاصل مي شود، که بغير آن دوا زايل نميشود، اگر در تلخي و بد بوي دوا صبر کند نتيجه خوبي آن را به زودي پيدا ميکند، الله تعالي ميفرمايد:
{وعسى أن تكرهوا شيئا وهو خير لكم وعسى أن تحبوا شيئا وهو شر لكم والله يعلم وأنتم لا تعلمون[البقرة: 216]} « چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد، حال آن كه خير شما در آن است. و يا چيزى را دوست داشته باشيد، حال آنكه شر شما در آن است. و الله تعالي مىداند، و شما نمىدانيد» و در آيت ديگر ميفرمايد:
{فعسى أن تكرهوا شيئا ويجعل الله فيه خيرا كثيرا [النساء:19]} «چه بسا چيزى خوشايند شما نباشد، و الله تعالي خير فراوانى در آن قرار مىدهد»
و به همچنين مناسبت گفته شده است:
[fusion_tagline_box backgroundcolor=”” shadow=”yes” shadowopacity=”0.1″ border=”1px” bordercolor=”” highlightposition=”top” content_alignment=”left” link=”” linktarget=”_self” modal=”” button_size=”” button_shape=”” button_type=”” buttoncolor=”” button=”” title=”لعل عتبك محمود عواقبه … وربما صحت الأجسام بالعلل ” description=”اميد است که مشکلات هايت عواقب خوبي داشته باشد. و گاهي اجسام به اثر مرض صحت ياب ميشوند. ” margin_top=”” margin_bottom=”” animation_type=”0″ animation_direction=”down” animation_speed=”0.1″ class=”” id=””][/fusion_tagline_box]9) امتحان
بداند که مصيبت براي هلاکت ويا قتلش نيامده است، بلکه بخاطر امتحان وي آمده است که صبر او را آزمايش کرده و او را امتحان کند، تا معلوم شود که آيا او صلاحيت خدمتگذاري الله را دارد؟ آيا الله تعالي او را از دوستان و گروه خود بگرداند يا خير؟
پس اگر استقامت نموده وصبر کرد، الله تعالي او را برگزيده، و لباس فضيلت را بر او ميپوشاند. و اولياء و دوستان خود را براي او خدمتگار و همکار ميسازد، و اگر بي صبري کرد، و به عقب خود برگشت، او را سرنگون کرده و از رحمت خود دور رانده و مشکلات هاي زياد را بالايش مي آورد که چگونگي زيادت آن را نميداند، وليکن خواهد دانست که اين مصيبت در حق وي به مصايب گوناگون تبديل شده است، چنانكه صبر کننده ميداند که آزمايش او به نعمت هاي گوناگون تبديل شده است، وفرق اساسي بين اين دو مقام يک لحظه صبر کردن ، و شجاعت قلبي در همان لحظه است. ودر نهايت مصيبت وبلاء از شخص اول ودوم برطرف مي شود، ولي از شخص دومي با عزت وکرامت وخوبي ها خاتمه مي يابد. واما شخص اولي از اثر بي صبري به محروميت ها و رسواي ها خاتمه مي يابد، که آن فيصله الله تعالي دانا است
{ ذلك فضل الله يؤتيه من يشاء، والله ذو الفضل العظيم.[الجمعهء:4]} «آن فضل الله است و الله فضلش را بر کسيکه که بخواهد روزي ميگرداند که او داراي فضل بزرگ است».
10) تربیت و ارتقا
بنده بداند که الله تعالي بندگانش را بوسيله فراخي و تنگي و نعمت و ابتلاء وآزمايش تربيت ميدهد، که الله تعالي در هر حالت بندگي وعبوديت را از او مي خواهد ، پس بنده حقيقي کسي است که در هر حالتي بندگي الله تعالي را انجام ميدهد، و اما بنده ي که در زمان خوشحالي و عافيت الله تعالي را به زبانش ياد نموده وبندگي ميکند؛ وقتيکه برايش خير برسد مطمئن ميشود و اگر مشکلي پيش شود، از بندگي به عقب برميگردد، پس بندگي او از بندگي هاي نيست که الله تعالي آن را بخود برگزيده است، پس شکي نيست ايماني که در وقت مشکلات و عافيت استوار بماند همان ايمان مفيد در وقت نيازمندي وحاجت است و اما ايمان عافيت، هميشه مصاحب و رفيق راه نبوده وصاحبش را به مقامات مومنين نخواهد رساند. پس آزمايش وامتحان به عنوان کوره وسنجش کننده ايمان براي بنده مومن تلقي ميشود ، اينکه از اين کوره طلاي خالص بيرون ميشود ويا اينکه ذغال خالص ، ويا اينکه از اين کوره دوماده متضاد طلا و مس بيرون مي شود.
بناء ابتلاء وامتحان تا وقتي ادامه دارد ، که از طلا ماده مس را ختم کند، و طلاي خالص باقي بماند. اگر بنده بداند که نعمت هاي الله تعالي در امتحان وآزمايش کمتر از نعمت هايش در وقت عافيت نيست حتما دل و زبان خود را مصروف شکر او ميکند، «اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك» «بار الها ! ما را بر ذکر و شکر و به طريقه بهتر عبادت خود کمک کن».
و چگونه او شکر الله تعالي را انجام نميدهد که از او پليدي و مس را کشيده ، و او را طلاي خالص گردانيد که لايق وسزاوار به مجاورت الهي بوده ودر سراي آخرت مستحق نگريستن بسوي ذات باري تعالي مي گردد.
پس اين اسباب و امثال آن صبر بر مصايب را به ارمغان مي آورد، واگر قوي تر شود؛ رضايت وشکر را نيز ببار مي آورد. پس از الله تعالي خواهانيم که به عافيت خود خطا هاي ما را پوشانيده، و به احسان و کرم خود ما را در آزمايش هاي خود شرمنده نسازد.
ترجمه / استاد معروف حنيف
