وفات به بیماری کرونا؛ عیب یا شهادت

در روزهایی که بیماری کرونا، جهان را به چالش مواجه ساخته است، برخی از دوستان در صفحات اجتماعی مجازی، مطالبی را نوشتند، که مي‌رسانى اينكه گویا وفات به اثر بیماری کرونا، عیب پنداشته می‌شود. به گونۀ مثال نوشته بودند، خدایا ما را به بیماریی نمیران که کفن نشویم، دفن ما دشوار باشد و بر ما نماز جنازه خوانده نشود.

چنین نوشته‌هایی باعث رعب و وحشت برخی از خوانندگان می‌شود و حتی مقاومت شماری را در برابر این بیماری شاید پایین آورد.تعدادی از دیگر دوستان هم، این نوشته‌ها شان را موجَّه جلوه داده بودند. از این نوشته‌ها، تلویحًا چنان برداشت می‌شود، یا شاید برخی نویسندگان یا خوانندگان، چنان پندارند که گویا وفات اشخاص به سبب این بیماری، عیب و ننگ است و از نگاه شریعت و مبانی دینی، مشکلی را به همراه خواهد داشت.

همچنان که از نگاه فکر و عقیدۀ اسلامی نادرست است. اصل در توجیه خوشبختی و بدبختی دنیا و آخرت، در نگاه اهل ایمان، نصوص شرعی است که چه گونه مرگی را خوب و چه‌گونه مرگی را زشت معرفی داشته است. وقتی نصوص شرعی به مطالعه گرفته شود، دانسته می‌شود که گرفتاری به بیماری‌های ساری همچون وبا، طاعون و کرونا، و فوت شدن اهل ایمان به سبب این بیماری‌ها، نه تنها که عیب نیست، بلکه شخص با این بیماری‌ها در صورتی که صبر کند و از الله متعال راضی باشد، درجۀ شهادت را نصیب می‌شود که سرمایۀ بزرگی در نزد الله در روز قیامت است.

در حدیثی که آن را امام بخاری از انس بن مالک رضی الله عنه روایت کرده، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:

«الطَّاعُونُ شَهَادَةٌ لِكُلِّ مُسْلِمٍ».([وفات با] طاعون، شهادت هر مسلمانی است).

(بخاری: حدیث2830)

در حدیث دیگری که آن را امام بخاری و امام مسلم از ابی هریره رضی الله روایت کرده‌اند پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:

«الشُّهَدَاءُ خَمْسَةٌ: المَطْعُونُ، وَالمَبْطُونُ، وَالغَرِیقُ، وَصَاحِبُ الهَدْمِ، وَالشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ»(بخاری: حدیث653- مسلم: حدیث1914).(شهیدان پنج گروه‌اند: مطعون [فوت شده به بیماری طاعون]، مبطون [فوت شده به بیماری شکم]، غرق شده در آب، فوت شده در انهدام و شهید در [جهاد] فی سبیل الله).

بخاری: حدیث653- مسلم: حدیث1914

باز در حدیثی به روایت امام ابوداود، گونه‌های شهادت تا هفت نوع، بالا رفته و پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:«الشَّهَادَةُ سَبْعٌ سِوَى الْقَتْلِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ: الْمَطْعُونُ شَهِیدٌ، وَالْغَرِقُ شَهِیدٌ، وَصَاحِبُ ذَاتِ الْجَنْبِ شَهِیدٌ، وَالْمَبْطُونُ شَهِیدٌ، وَصَاحِبُ الْحَرِیقِ شَهِیدٌ، وَالَّذِی یمُوتُ تَحْتَ الْهَدْمِ شَهِیدٌ، وَالْمَرْأَةُ تَمُوتُ بِجُمْعٍ شَهِیدٌ»(ابوداود: حدیث3111).(شهادت، غیر از کشته‌شدن در راه خدا، هفت گونه‌ است: مطعون [وفات‌یافته به طاعون] شهید است؛ غریق شهید است؛ بیمار ذات الجنب [نوعی بیماری] شهید است؛ مبطون [بیماری ناحیۀ شکم] شهید است؛ وفات با حریق شهید است؛ کسی که در زیر آوار انهدام بمیرد شهید است؛ و زنی که به اثر ولادت بمیرد شهید است).

به اساس، نظر فقهای عالم اسلام، همه بیماری‌های فراگیر و ساری، همچون طاعون، وباء، کرونا، انفلوزا و امثال این‌ها در تحت مقولۀ طاعون که در احادیث مذکور آمده است، شامل می‌شود و عین حکم را دارا می‌باشند.

شخص گرفتار به این بیماری‌ها، چه گونه نیت و تعاملی در برابر این بیماری‌ها داشته باشد

آنچه مهم است، این است که شخص گرفتار به این بیماری‌ها، چه گونه نیت و تعاملی در برابر این بیماری‌ها داشته باشد. یعنی اینکه درجۀ شهادت برای کسی میسَّر است که چند کار را از نگاه اعتقاد، اندیشه و عمل مراعات نماید و در نظر داشته باشد. اینکه با وجود کاربستن اسباب و وسایل وقایه و علاج، توکُّل به الله متعال داشته باشد؛ از الله متعال راضی باشد و طلب ثواب نماید؛ با وجود کاربستن همه وسایل وقایه و علاج و تداوی، باور داشته باشد که جز آنچه الله خواسته است، چیزی به او نمی‌رسد.

این مفاهیم در حدیث دیگری به روایت امام بخاری از مادر مؤمنان، عائشۀ صدیقه رضی الله عنها، آمده که گفته است:«سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ عَنِ الطَّاعُونِ، فَأَخْبَرَنِی «أَنَّهُ عَذَابٌ یبْعَثُهُ اللَّهُ عَلَى مَنْ یشَاءُ، وَأَنَّ اللَّهَ جَعَلَهُ رَحْمَةً لِلْمُؤْمِنِینَ، لَیسَ مِنْ أَحَدٍ یقَعُ الطَّاعُونُ، فَیمْكُثُ فِی بَلَدِهِ صَابِرًا مُحْتَسِبًا، یعْلَمُ أَنَّهُ لاَ یصِیبُهُ إِلَّا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ، إِلَّا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ شَهِیدٍ»(بخاری: حدیث3474).

(از پیامبر صلی الله علیه وسلم در بارۀ طاعون پرسیدم. به من خبر دادند که: این عذابی است که الله متعال بر هرکه بخواهد می‌فرستد؛ و اما الله آن را رحمتی برای مؤمنان مقرر داشته است؛ هیچ کس[از مؤمنان] نیست که چون طاعون پیدا شود؛ در منطقۀ خویش با صبر و رضایت بماند؛ باور داشته باشد که جز آنچه الله بر او مقدر کرده به وی نمی‌رسد؛ مگر اینکه [چون بمیرد] برایش همچو پاداش شهید است).

ملاحظۀ نصوص شرعی و دیدگاه فقها و دانشمندان دینی، می‌رساند که اصل در سعادت هر کسی که فوت کند و نیز بیماران گرفتار به بیماری‌های فراگیر و ساری مثل طاعون، وبا، انفلوزا و کرونا، چیزی دیگری است. یعنی که معیار سعادت در نحوۀ برخورد با افراد فوت شده با این بیماری و سایر بیماری‌ها در برگزاری مراسم و کارهایی نیست که بعد از وفات شان با هزاران تشریفات انجام می‌شود؛ بلکه معیار سعادت شان، امور دیگری است.

معیار سعادتمندی و خوشبختی هر متوفّا بیشتر به امور دیگری وابسته است؛ از قبیل اینکه ایمان و اخلاص شان به پروردگار متعال چه اندازه و چه گونه بوده است؛ تقوا و اعمال صالح شان در زندگی چه کیفیتی داشته است؛ در هنگام گرفتاری به بیماری چه گونه تعامل کرده‌اند و تا چه حدی از الله متعال راضی بودند و به او توکل داشته‌اند.علاوه برآن، افراد مؤمنی که به بیماری‌های وبا و طاعون و کرونا، گرفتار شده باشند، در صورتی که بعد از کاربست وسایل وقایوی و تداوی، صابر و از پروردگار راضی بود باشند، درجۀ شهادت نصیب شان شده که سرمایۀ بزرگی در حضور خداوند در روز قیامت است.

کسی که خود اهل اخلاص و توکل به الله متعال باشد، اعمال صالحی در زندگی انجام داده باشد و پروردگار متعال درجۀ شهادت را برایش نصیب کند، فرقی ندارد که چه گونه بعد از وفات، به تجهیز و تکفین وی پرداخته می‌شود؛ چه گونه دفن شود؛ چه گونه بر او نماز جنازه خوانده شود و دعا شود و آیا کسی به نماز جنازه و تدفین وی شرکت می‌کند یا نمی‌کند.

به هرگونه که انجام شود فرقی ندارد و رحمت پروردگار شامل حال او خواهد بود.بسیاری قدرتمندان و مستکبران گذشتۀ تاریخ و دوران معاصر، دست شان به خون هزاران انسان بی‌گناه آلوده است؛ حق هزاران و ملیون‌ها انسان را پایمال کرده‌اند و هزاران خانه را ویران ساخته‌اند؛ اما وفات و مراسم دفن شان با تشریفات زیادی همراه است و مبالغ هنگفتی مصرف می‌شود. حقیقت این است که آن همه تشریفات و احترام دیگران به جسد آنان، هیچ فایده‌یی برای شان ندارد و عذاب الهی را از آنان دفع کرده نمی‌تواند.

برعکس این افراد مستکبر، تعدادی از پیامبران الهی به دست مستکبران زمان شان به شهادت رسیدند؛ تعدادی از بزرگان دین، به نحو بسیار سخت و ظاهرًا توهین آمیز از طرف دشمنان، به شهادت رسیدند؛ بدون هیچ گونه تشریفاتی کفن شدند و دفن شدند؛ اما این بی‌توجهی و اعمال توهین آمیز مستکبران زمان شان، جایگاه آنان را در نزد الله متعال، پایین نیاورد و آن افراد در نزد اهل ایمان و در نزد الله متعال، صاحب جاه و جلال و عزت و آبرومندی خواهند بود.تاریخ گواه است که حمزه رضی الله عنه، کاکای پیامبر صلی الله علیه وسلم، در غزوۀ احد به شهادت رسید و جگرش از بدنش کشیده شد؛ عبد الله بن زبیر رضی الله عنه، در کنار کعبۀ معظمه توسط مستکبران زمانش به شهادت رسانده شد و به فجیع‌ترین شکلی مُثله شد؛ سیدنا حسین رضی الله عنه در کربلا به شهادت رسید و سرش از تن جدا شد.

اما این توهین و تحقیر مستکبران، جایگاه آنان را نه در نزد پروردگار پایین آورد و نه در نزد مسلمانان کم ساخت. بلکه نام آن بزرگان به عنوان بزرگترین نامداران تاریخ اسلام و جهان بشریت، ثبت است و باعث افتخار جهان اسلام می‌باشند.

بنابراین کسانی از مسلمانان که به بیماری کرونا و هر بیماری ساری دیگر وفات نمایند، این امر نه تنها مایۀ عیب و ننگ نیست؛ بلکه این افراد در صورت صبر و احتساب، درجۀ شهادت را در نزد پروردگار به دست آوردند

و این ذخیرۀ بزرگی در اعمال شان در روز قیامت خواهد بود. فرقی ندارد که تجهیز و تکفین شان چه گونه صورت گیرد؛ به شکل مسنون انجام شود یا بر اساس ضرورت و اضطرار به شکل دیگری انجام شده باشد. فرقی ندارد که چه گونه برایشان نماز جنازه خوانده شود؛ آیا نماز جنازه توسط جمعی به طریق مسنون و طبق معمول خوانده می‌شود؛ یا به گونۀ دیگر بر قبر شان بعد از وفات خوانده می‌شود و دعا صورت می‌گیرد. تفاوتی ندارد که چه گونه به خاک سپرده شوند؛ توسط دوستان و خانوادۀ شان به خاک سپرده می‌شوند یا برحسب اضطرار به گونۀ دیگری به خاک سپرده شود.

آنان به درجۀ شهادت نایل شدند و امید است که ایشان را الله متعال مورد رحمت و مغفرت خویش قرار دهد.

مراجع و منابع.

ابوداود السَّجِسْتانی، سلیمان بن الأشعث بن إسحاق بن بشیر. (بی‌تا). سنن أبی داود. تحقیق: محمد محیی الدین عبد الحمید، صیدا – بیروت: المكتبة العصریة.. بخاری، ابو عبدالله محمد بن إسماعیل. (1422). الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه وسلم وسننه وأیامه = صحیح البخاری. تحقیق: محمد زهیر بن ناصر الناصر. چاپ اول، بیروت: دار طوق النجاة.. قشیری نیشاپوری، أبو الحسن مسلم بن حجاج. (بی‌تا). صحیح مسلم (المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله علیه وسلم. تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

نویسنده: فضل الرحمن فقیهی