قرآن چگونه کتابی است

موضوع:شناخت قرآن به وسیله قرآن قرآن چگونه کتابی است ؟
برای جواب این سوال باید به خود قرآن مراجعه کنیم و جواب را از خود قرآن بیابیم .

۱ـ قرآن کتاب هدایت است.
إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً * وَ أَنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِیماً ( اسراء / ۹ و۱۰)

همانا این قرآن به استوارترین راه، هدایت مى‏کند و به مؤمنانى که کارهاى شایسته انجام مى‏دهند، بشارت مى‏دهد که برایشان پاداش بزرگى است. و آنان که به آخرت ایمان نمى‏آورند، برایشان عذابى دردناک، آماده کرده‏ایم.]

اقوم صیغه افعل تفضیل است به معنى صافتر و مستقیم‏تر و پابرجاتر(ماندگار تر) است.

درسها وفوائد :
الف – قرآن همیشه از ما بهترین ها را خواسته : الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلا (ملک / ۲) [ (خداوند) همان کسى است که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدامیک بهترین عمل را انجام می دهید.] و خود قرآن نیز بهترین راه را ارائه می دهد.

ب – هر کس این بهترین راه را بگیرد : ۱- جزء بهترین انسانها می شود ۲- وگرفتن این راه (راه قرآن) خودش از بزرگترین اعمال صالح می باشد ۳- بشارت باد بر رهروان این راه که برایشان پاداش بسیار بزرگى است

ت – هشدار برای آنانی که فکر می کنند که اگر این راه را در بر نگیرند برایشان مشکلی نیست ؛ هشدار! هدار ! که سخت در اشتباهند چون در انتظارشان گمراهی دنیا و عذاب بسخت آخرت است.

ج – خرافات و اوهام در منطق استوار قرآن راه ندارد چون به بهترین راه هدایت می دهد .

خ – قرآن تنها کتابى است که قوانین ابدى و ثابت دارد چون تمامی قوانین وبرنامه هایش أَقْوَمُ است

د – دریافت اجر به ایمان و عمل صالح نیاز دارد، چون ایمان وعمل صالح، در قرآن همیشه باهم هستند ((وَ یُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً ))

ذ – ولى براى دوزخى شدن، کفر به تنهایى کافى است چون (( وَ أَنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِیماً ))

ر- عذاب الهى از هم اکنون آماده است. (( أَعْتَدْنا ))

ز- بیم و امید در کنار هم باید باشد. (( أَجْراً کَبِیراً …عَذاباً أَلِیماً ))

۲- قرآن کتابی است آسمانی، که برای نجات انسانها از ظلمت وتاریکی ها فرود آمده است.

الر کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلى‏ صِراطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ( ابراهیم / ۱)

الف، لام، را، (این) کتابى است که آن را به سوى تو نازل کردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکى‏ها (ى شرک و جهل) به سوى نور (ایمان) خارج کنى. به سوى راه خداوند عزیز حمید.

درسها وفوائد :
الف – خارج کردن مردم از ظلمات به نور، در قرآن بارها تکرار شده است گاهى به خدا نسبت داده شده. (( اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ)) « بقره، ۲۵۷» گاهى به پیامبران نسبت داده شده. (( أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ )) « ابراهیم، ۵٫» و گاهى به کتاب نسبت داده شده است. (( کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ))

ب – تشبیه : کفر و تفرقه و جهل و شرک و شک و تردید به «الظُّلُماتِ» بخاطر آن است که انسان در آن حالت‏ها متحیّر است، مثل زمانى که در تاریکى به سر مى‏برد.

ت – نور وسیله بینایى، بیدارى، حرکت و رشد است همانگونه که همه‏ى اینها در کتاب آسمانى و راه خدا موجود است.

ج – قرآن به تنهایى کافى نیست، براى هدایت مردم رهبر الهى نیز لازم است. (( لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ ))

د – فلسفه‏ى نزول کتاب‏هاى آسمانى و بعثت انبیا، نجات بشر از ظلمت‏هاست. (( لِتُخْرِجَ النَّاسَ ))

ذ – نجات بشریت از : ظلمت جهل به نور علم، از ظلمت کفر به نور ایمان، از ظلمت تفرقه به نور وحدت و از ظلمت گناه به نور تقوا.

ر – ظلمت‏ها بسیارند، امّا نور یکى است. حقّ یکى، ولى باطل زیاد است.چون کلمه نور مفرد و کلمه ظلمات جمع آمده است

ز – پیامبران و کتاب‏هاى آسمانى وسیله‏ى هدایتند، اصل هدایت با اذن خداست. (( لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ ))

ط – راه خدا، راه عزّت و سربلندى و کمال است. (( إِلى‏ صِراطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ))

۳- قرآن کتابى جامع است و همه نیازهاى جامعه را بیان کرده است.

وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمِینَ ( نحل / ۸۹)

و بر تو این کتاب (قرآن) را نازل کردیم که روشنگر (وبیان کننده) هر چیزی است و مایه‏ى هدایت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است.

درسها وفوائد :
الف – قرآن برنامه کامل و جامعى را در اختیار همگان قرار داده است بطورى که حجت بر همگى تمام شود،

ب – یکی از مهم ترین درسهای بر گفته شده از این آیه : تبیان کل شى‏ء بودن قرآن است. که قرآن بیانگر همه چیز است. ولى با توجه به این نکته، که قرآن یک کتاب تربیتی و انسانساز است . که براى تکامل فرد و جامعه در همه جنبه‏هاى معنوى و مادى نازل شده است روشن مى‏شود که منظور از همه چیز، تمام امورى است که براى پیمودن این راه لازم است، نه اینکه قرآن یک دائرة المعارف بزرگ است که تمام جزئیات علوم ریاضى و جغرافیایى و شیمى و فیزیک و گیاه شناسى و مانند آن در آن آمده است

ت – چهار مرحله هدایت

جالب اینکه در آیه فوق، چهار تعبیر براى هدف نزول قرآن ذکر شده است :

۱- قرآن بیانگر همه چیز است (( تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ ))

۲- مایه هدایت است ((هدى))

۳- اسباب رحمت است (( وَ رَحْمَةً ))

۴- در آخرین مرحله مى‏گوید موجب بشارت براى عموم مسلمانان است (( وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمِینَ ))

اگر درست بیندیشیم پیوند منطقى روشنى در میان این چهار مرحله وجود دارد، زیرا در مسیر هدایت و راهنمایى انسانها، نخستین مرحله، بیان و آگاهى است، و مسلم است که بعد از آگاهى، هدایت و راهیابى قرار دارد، و به دنبال آن عملکردها است که مایه رحمت خواهد بود، و سرانجام که انسان عمل مثبت و صالح انجام داد خود را در برابر پاداش بى‏پایان خدا مى‏بیند که مایه بشارت و سرور همه رهروان این راه است.

ج – تسلیم بودن، لازمه دریافت هدایت، رحمت و بشارت الهى است. (( هُدىً وَ رَحْمَةً وَ بُشْرى‏ لِلْمُسْلِمِینَ ))

۴- قرآن معجزه است، اگر تمام انسانها جمع شوند نمی توانند کتابی همانند قرآن بیاورند.

وَ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (بقره /۲۳)

و اگر در آنچه بر بنده‏ى خود (محمد – صلی الله علیه وسلم – از قرآن) نازل کرده‏ایم، شکّ دارید، اگر راست مى‏گویید (لا اقل) یک سوره همانند آن را بیاورید و گواهان خود را غیر از خداوند بر این کار دعوت کنید

درسها وفوائد :
الف – این آیه، معجزه بودن قرآن را مطرح مى‏کند. که تمام انسانها هیچ که نمی توانند کتابی مانند قرآن بیاورند بلکه از آوردن یک سوره مانند سوره کوثر که فقط سه آیه کوتاه را دارد عاجز وناتوانند.

ب – یکی از ادعاهای پیامبران – علیهم الصلوات والبرکات – آن است که : از سوى خدا براى هدایت مردم آمده‏اند و هر پیامبر براى اثبات ادعای خود، خداوند بهش معجزه ای می داد.و معجزه پیامبر اسلام – صلی الله علیه وسلم- قرآن است.

ت – خداوند در قرآن، بارها براى اثبات حقّانیت پیامبر و کتاب خود مخالفان را دعوت به مبارزه کرده است، که اگر شما این کتاب را از سوى خدا نمى‏دانید و ساخته و پرداخته دست بشر (محمد – صلی الله علیه وسلم-) مى‏دانید، بجاى این همه جنگ و مبارزه، کتابى مثل قرآن بیاورید تا صداى اسلام خاموش شود!

یک جا فرموده: (( فَأْتُوا بِکِتابٍ … هُوَ أَهْدَى مِنْهُمَا أَتَّبِعْهُ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ )) « قصص، ۴۹»

(اى پیامبر! به آنان) بگو: (اکنون که منکر کتاب قرآن هستید) اگر راست مى‏گویید، شما کتابى … بیاورید که از این دو (کتاب تورات و قرآن) هدایت بخش‏تر باشد تا من از آن پیروى کنم. ای کسانی که ادعا دارید که قانونی بهتر از قانون قرآن دارید آن را رو کنید که ما از آن پی روی کنیم . ای کسانی که ادعا دارید که دین و آین بهتر از قرآن د ارید آن را معرفی کنید تا ما آن را بجایی قرآن قبول کنیم . ای کسانی که ادعا دارید که راه و روش شما از از راه قرآن بهتر است آن را برای همگان بیان کنید تا ما نیز پیرو شما شویم.

و در جاى دیگر فرموده است: (( فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِه )) « هود، ۱۳» ده سوره و در جاى دیگر مى‏فرماید: (( َأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّه )) « یونس، ۳۸»

و در سوره اسر اء می فرماید : (( ‏قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا‏ )) « ۸۸»

ج – دین جاوید، معجزه‏ى جاوید مى‏خواهد و قرآن معجزه جاویدی است که تا ابد می ماند.

د – خداوند جله جلاله از روی مهربانی ورحمت خود می فرماید (( فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ )) «بقره / ۲۴»

[پس اگر این کار را نکردید، که هرگز نتوانید کرد، از آتشى که هیزمش مردم (گناهکار) و سنگ‏ها هستند و براى کافران مهیّا شده، بپرهیزید.]

اکنون ای کسانی که تا به حال به قرآن ایمان نیاورده اید ونمی توانید مثل قرآن بیاورید پس تسلیم حقّ شوید چون

رهایى از آتش دوزخ، در گرو ایمان به قرآن و تصدیق پیامبر اسلام است.

۵- اختلافات و تنقضلات درا قرآن راه ندارد.

أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلافاً کَثِیراً ( نساء / ۸۲ )

چرا در معانى قرآن تدبّر نمى‏کنند؟ در حالى که اگر این قرآن، از طرف غیر خدا بود قطعاً اختلاف‏هاى بسیارى در آن مى‏یافتند.

درسها وفوائد :
از تهمت‏هایى که به پیامبر اسلام مى‏زدند، آن بود که قرآن را شخص دیگرى به محمّد صلى اللَّه علیه و آله یاد داده است: (( یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ )) « نحل، ۱۰۳» این آیه در پاسخ آنان نازل شده است.

الف – معمولًا در نوع سخنان و نوشته‏هاى افراد بشر در درازمدّت تغییر، تکامل و تضاد پیش مى‏آید. امّا این که قرآن در طول ۲۳ سال نزول، در شرایط گوناگون جنگ و صلح، غربت و شهرت، قوّت و ضعف، و در فراز و نشیب‏هاى زمان آن هم از زبان شخصى درس نخوانده، بدون هیچگونه اختلاف و تناقض بیان شده، دلیل آن است که کلام خداست، نه آموخته‏ى بشر.

ب- این فرمان تدبّر در قرآن براى همه انسانها و در هر عصر و نسلی است.

ت – اندیشه نکردن در قرآن، مورد توبیخ و سرزنش خداوند است. «أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ»

ج – راه گرایش به اسلام و قرآن، اندیشه و تدبر است نه تقلید. «أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ»

د – پندار وجود تضاد و اختلاف در قرآن، نتیجه‏ى نگرش سطحى و عدم تدبّر و دقّت است.

ذ – در قوانین غیر الهى همواره تضاد و تناقض به چشم مى‏خورد. «لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا …»

ر – براى ابطال هر مکتبى، بهترین راه کشف و بیان تناقض‏هاى آن است.

۶- یکی از خصوصیات این کتاب آسان بودن آن وبرای همه قابل فهم است.

وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ ( قمر/۱۷و۲۲و۳۲و۴۰)

ما قرآن را براى تذکر آسان ساختیم آیا کسى هست که متذکر شود.

آرى این قرآن، هیچ پیچیدگى ندارد، ، الفاظش شیرین و جذاب تعبیروتفسیرش پر معنى، هستند.

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

منبع: مجله الکترونیکی نوار اسلام