الله تعالی علم تعبیر خواب را به برخی از اشخاص عطا می کند، چنانکه به یوسف علیه السلام عطا نموده بود و این خود بیانگر این مطلب است که خواب دارای تعبیر و تاویل است؛ باید در نظر داشت که هر خوابی دارای تعبیر نیست و هرکسی قادر به تعبیر خواب نمی باشد.
اقسام خواب یا رؤیا:
خواب بر سه نوع است:
اول:
خواب نیک و خوشایند، که از جمله نعمتهای الهی است و باعث شادی و خوشحالی دلهای مؤمنان است. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم میفرماید: «لم یبق من النبوه الا المبشرات» صحیح بخاری (6589) ؛یعنی،«از نبوت به جز رؤیای صالحه که مایه مژده و شادی است چیزی باقی نمانده است». همچنان فرموده اند: «رؤیای صالحه یا خواب نیکو مژدهای است از طرف الله برای بیننده آن و یک قسمت از چهل و شش قسمت نبوت پیامبران است». متفق علیه.
دوم:
رویای ناخوشایند، که از شیطان است و باکمک آن، زیرا بوسیلۀ آن انسانها را ناراحت میکند و دوای آن، پناه بردن به الله تعالی از شرّ شیطان و آنچه که دیده است؛ میباشد و نباید آن را به دیگران بازگو نماید و نباید بر تعبیر چنین خوابهایی اصرار ورزد، زیرا اگر تعبیر شود ممکن است به همان صورتی که تعبیر می شود، اتفاق بیفتند.
سوم:
خواب هایی هست که تعبیر ندارند و خود این خوابها نیز، بر چندگونهاند: افکار درونی انسان هستند یا وقایعی هستند که در زندگی روزمرﮤ آن فرد وجود دارد یا خوابهای پریشان و بیمعنی هستند که کار شیطان است و آدمی را با آن بازی میدهد مانند داستان آن مردی که به پیامبر صلی الله علیه وسلم گفت: ای رسول الله! در خواب دیدم که سرم قطع شده است و پیشرویم افتاده و با سرعت بالا و پایین میجنبد و از من دور میشود و من نیز، به دنبال آن میدویدم. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «لا تحدث الناس بتلعب الشیطان بک فی منامک» ، «چنین خوابی را که در آن شیطان با تو بازی کرده است، برای مردم بازگو نکن». صحیح مسلم (5987)
همچنان خواب هایی که ناشی از خیالات و تفکرات انسان و اعمال روزمرة اوست در این نوع جای میگیرند؛ مثلاً، فردی عادت نموده است که در ساعت معینی از روز غذا بخورد، اگر روزی برخلاف عادت در آن ساعت، غذا نخورد و بخوابد، ممکن است خواب غذا خوردن را ببیند یا اگر در حالت بیداری غذای زیاد خورده باشد، ممکن است در خواب ببیند که استفراغ میکند.
البته بسیاری از خوابها دارای مشخصاتی هستند که به تعبیر درست نیاز دارند. در مورد تعبیر خواب، کتابهای زیادی نوشته شده است؛ بیشتر آن ها ادعا میکنند که تعبیرات خود را از استادان ماهر در تعبیر خواب، مانند ابن سیرین اقتباس نمودهاند، اما در این مورد، سند و مدرک صحیحی ارائه ندادهاند. آنچه که مهم است این است که نباید به کتابهای تعبیرخواب به صورت کامل اعتماد نمود، زیرا تعبیر خواب نظر به زمان و مکان و شرایط و احوال محیط یا خود بینندﮤ خواب باید تغییر شود.
خواب نیک چیست و با آن چه باید کرد؟
اول باید بدانیم که خواب نیک از جانب الله است چنانکه رسول کریم صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «خواب نیک از جانب الله است…» متفق علیه. همچنان فرمود: «هرگاه کسی از شما خوابی خوش آیندی پس بداند که از جانب الله است» صحیح بخاری (2617). پس نسبت دادن خواب نیک به الله تعالی بخاطر شرف و قدر آن خواب است که نباید به بازی گرفته شود. همچنان رسول کریم صلی الله علیه وسلم توصیه نموده اند: هرکه خواب نیک دید نخست شکر الله را بجا آورد و کسی را به آن خبر دهد که دوستش می دارد. متفق علیه
شخص باید خواب خود را تنها به اشخاص عالم به دین، عالم و ماهر به تعبیر خواب، و در عین وقت به شخص باحکمت، بگوید. چون مقام خوابهای نیک اینچنین ایجاب می کند، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید: «الرؤیا جزء من ستٍ وأربعین جزءاً من النبوة»: «خواب جزءی از چهل و شش جزء نبوت است». و دلیل اینکه رؤیا جزئی از نبوت است، این است که در خواب چیزهای روی میدهد که انسان در دنیای واقعی از انجام آنها عاجز و ناتوان است مانند؛ پرواز کردن، زیر و رو شدن اشیاء و آگاهی یافتن از جزئی از امور نهانی.
امام قرطبی می فرماید: اهل حق اتفاق نظر دارند بر اینکه رؤیای صادقه حق و از جانب الله است. کسی آن را انکار نمیکند مگر اهل الحاد و جمعی از معتزله. نگا: تفسیر قرطبی، 9/124.
خطّابی رحمه الله فرموده است: در معنای رؤیای صادقه گفته شده است: رؤیای صادقه موافق با نبوت میآید، نه اینکه جزء باقی مانده از نبوت است. از امام مالک رحمه الله پرسیده شد: آیا هر کس میتواند خواب را تعبیر کند؟ در جواب فرمود: آیا میشود نبوت را به بازی گرفت، سپس گفت: رؤیا جزئی از نبوت است، و نبوّت را نمیتوان به بازی گرفت؟ خطابی افزود: منظور امام مالک این نبوده که رؤیای صادقه نبوّت باقی مانده است، بلکه منظورش این بوده چون رؤیای صادقه از جهت اطلاع بر جزئی از غیب مشابه نبوت است، لذا جایز نیست که بدون علم و آگاهی در مورد آن صحبت شود.
ابن بطال رحمه الله فرموده است: اینکه رؤیا جزئی از نبوت است بر شأن و شکوه رؤیا میافزاید، و لو اینکه یک جزء از هزار جزء باشد. گفته میشود: که لفظ نبوت از لفظ «إنباء» گرفته شده است و «إنباء» در لغت به معنای إعلام و پخش خبر است، پس بر این اساس، معنا چنین میشود که رؤیا خبری صادق از جانب الله است، همچنانکه نبوّت خبری است صادق از طرف الله تعالی، که هیچ دروغی در آن روا نیست. نگا: فتح الباری، 12/363.
ضابطه و شروط تعبیر خواب:
متأسفانه در این عصر و زمان تعبیر کنندگان خواب بسیار شده و جرأت و جسارت عجیبی را در تعبیر و تفسیر خوابها بخود داده اند، در حالیکه خواب و عالم ارواح از خود خصوصیاتی دارد که نباید هرکس در مورد آن سخن بگوید، چرا که به سبب عدم آگاهی برخی از تعبیر کنندگان به تعبیر خواب، و جرأت شان در این موضوع، و تعبیر غلط شان، مشکلات و جنجال های بسیاری میان خانواده ها و خویشاوندان به وقوع پیوسته است.
ضابطه و شروط مربوط به صاحب خواب:
1/ صاحب خواب باید در گفتار و حکایت از خواب خویش صادق باشد و از دروغ بپرهیزد.
2/ با وضو خوابیده باشد. تا خوابش نیک شمرده شود.
3/ خواب خود را در مجلس و به انسان جاهل و حسود، و کسی که با وی هم چشمی و رقابت و یا دشمنی دارد حکایت نکند، زیرا چنین اشخاص بیمار دل حتی تحمل دیدن خواب نیک را هم از دیگران ندارند.
4/ خواب خود را به معروفترین شخص تعبیر کننده حکایت کند تا به نتیجه واقعی و درست برسد.
5/ از دروغ بپرهیزد و چیزی را که در خواب ندیده به دیگران نگوید، زیرا رسول کریم صلی الله علیه وسلم هشدار داده اند که: «من كذب في الرؤيا متعمدا فليتبوأ مقعده من النار» مسند احمد (1089) با تصحیح البانی در سلسلۀ احادیث صحیحه (2359). «کسی که از روی قصد بگوید: من خوابی دیده ام (در حالیکه آنرا ندیده) پس جایگاه خود را در آتش دوزخ آماده کند».
ضابطه و شروط مربوط به تعبیر کننده:
1/ تعبیر کننده باید در تعبیر خواب، متخصص و ماهر باشد.
2/ بدون درک و دانستن درست خواب، تعبیر نکند.
3/ وقتی خوابی به او گفته می شود باید خیر بگوید و از شر اجتناب ورزد.
4/ اسرار مردم را حفظ نماید و آنرا به دیگران حکایت نکند.
5/ فرق میان خواب زن و مرد را در نظر گیرد، و هر برای هر جنسی مطابق وضع و شرایط او خوابش را تعبیر کند.
6/ تعبیر کننده باید انسانی ذکی، هوشیار، پاک دامن، خیر اندیش، دور از فواحش و رزایل، و عالم به کتاب الله و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم و ادبیات زبان عربی باشد.
7/ در وقت ضیق و اضطرار خواب کسی را تعبیر نکند.
8/ تعبیر کننده در تعبیر خواب، ميزان و مقدار و منزلت اشخاص و افکار و ادیان و کشورها و شرایط زندگی شان را مدنظر گرفته و به الله توکل نماید و تنها از اوتعالی استعانت بجوید. و بداند که توفیق دهنده تنها الله است.
9/ اگر قادر به تعبیر خوابی نبود باید آنرا به تعبیر کنندۀ داناتر از خود محول کند.
10/ اگر تعبیر خوابی برای صاحب آن ناخوش آیند بود نباید آنرا بوی بازگو کند، بلکه او را به تقوا و پرهیزگاری و رجوع به الله تعالی توصیه نماید.
10/ شخص تعبیر کننده تعبیر کردن خواب را یک عملی نیک و تقربی به سوی خشنودی الله تعالی بداند، و اجر و پاداش آنرا از الله تعالی بخواهد، زیرا وی در این کار مسلک انبیا را در پیش گرفته و انبیا علیهم السلام تنها بخاطر رضای الله عمل می کردند.
اسبابی که باعث اشتباه و غلطی در تعبیر خوابها می گردد:
1/ عدم تقوا و دینداری تعبیر کننده، این امر سبب می گردد که وی در امور دین بی اعتنا بوده بدون علم و دانش سخن بگوید و بلاخره بجای اصلاح، فساد به میان آورد.
2/ شهرت طلبی نیز باعث می گردد که برخی انسان های مریض القلب در اموری که به وی ارتباط ندارد دست درازی کند.
3/ بی علمی و نادانی شخص تعبیر کننده، و این هم مصیبت بس بزرگی است که دامنگیر امت اسلامی شده و دیده می شود که برخی نه تنها در تعبیر خواب، بلکه در مواردی دیگری از امور دین به خود جرأت داده احکام شریعت را به بازی می گیرند. در حالیکه الله تعالی می فرماید:
«وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا». الاسراء/36 «و از چیزی پیروی مکن که دانشی به آن نداری. بیگمان گوش و چشم و دل، همه، بازخواست خواهند شد». و صلی الله علی نبینا محمد و علی آله و صحبه و سلم.
اینفوگرافیک تعبیر خواب :
موضوع را که محترم مطیع اشاره کردند که تعبیر خواب نظر به زمان و مکان و شرایط و احوال محیط یا خود بینندﮤ خواب باید تغییر شود، میخواهم بیفزایم که آمده است که دو نفر که هر دو در خواب أذان گفته بودند برای تعبیر آن، نزد ابن سیرین رفتند به یکی که شکل و ظاهر خوبی
نداشت گفت: شما دزدی میکنید. و به دیگری گفت:
شما به حج میروید.حاضرین در جلسه گفتند:
چرا بین آن دو فرق گذاشتی در حالیکه خوابشان یکی است گفت: در اولي سیمای زیبا دیدم و براساس آن،
تعبیر نمودم (ثُوَأَذِّن فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ ) (و در (میان) مردم به حج ندا بده».(سوره حج)
شکل و ظاهری مناسب در دومي ندیدم و براساس آن تأویل کردم ( ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ) (سپس ندا دهنده ی ندا داد :«ای کاروانیان ، بدون شک شما دزد هستید». (سوره یوسف )
سپس از این بر می اید که واقعا تعبیر خواب هر شخص نظر به احوال او فرق میکند ، و دوم اینکه تعبیر خواب به علم قرآن کریم ارتباط دارد ، و بیشتر از قرآن تعبیر میشود
والله اعلم باالصواب