آداب دستشویی

1- مستحب است کسی که می‌خواهد وارد دستشویی شود بگوید: (بسم الله اللهم إنی أعوذ بک من الخبث و الخبائث) «به نام خدا، خداوندا پناه می‌برم به تو از شر شیاطین نر و ماده». به دلیل حدیث علی(رض) که پیامبر(ص) فرمود: (ستر ما بین الجن و عورات بنی آدم إذا دخل أحدهم الخلاء أن یقول بسم الله) [1] «پردة بین جن و عورت انسانی که وارد دستشویی می‌شود اینست که بگوید: بسم الله».

و به دلیل حدیث انس(رض) که گفت:

(کان رسول الله(ص) إذا دخل الخلاء قال: اللهم إنی أعوذ بک من الخبث و الخبائث)[2] «پیامبر(ص) وقتی وارد دستشویی می‌شد می‌فرمود: (اللهم إنی أعوذ بک من الخبث و الخبائث) – خدایا از شیاطین نر و ماده به تو پناه می‌برم».

2- مستحب است پس از خارج شدن از دستشویی بگوید: (غفرانک) – خدایا مرا ببخش – به دلیل حدیث عایشه(رض) که گفت:

(کان النبی(ص) إذا خرج من الخلاء قال: غفرانک)[3] «پیامبر(ص) وقتی از دستشویی خارج می‌شد می‌فرمود: غفرانک». «از تو بخشش می‌خواهم».

3- مستحب است هنگام داخل شدن، پای چپ و هنگام خارج شدن پای راست را جلوتر بگذارد، چون در اعمال شریف راست و در اعمال غیرشریف چپ مقدم است. و روایاتی نیز در این باره امده است که بطور کلی بر این موضوع دلالت می‌کند.[4]

4- اگر شخصی در فضایی باز قضای حاجت کند، مستحب است که از مردم دور شود تا جایی که دیده نشود. از جابر(رض) روایت است که: (خرجنا مع رسول الله(ص) فی سفر، وکان رسول الله(ص) لایأتی البراز حتی یتغیب فلایری)[5] «با پیامبر(ص) در سفری خارج شدیم، پیامبر(ص) برای قضای حاجت طوری دور می‌رفت که دیده نشود».

5- مستحب است تا به زمین نزدیک نشده، لباسش را بالا نبرد:

از ابن عمر(رض) روایت است: (أن النبی(ص) کان إذا أراد الحاجة لایرفع توبه حتی یدنومن الأرض)[6] «هرگاه پیامبر(ص) می‌خواست قضای حاجت کند تا نزدیک شدن به زمین لباسش را بالا نمی‌برد».

6- هنگام قضای حاجت در صحرا یا ساختمان، رو و پشت کردن به قبله جایز نیست:

از ابوایوب انصاری(رض) روایت است که پیامبر(ص) فرمود: (إذا أتیتم الغائط فاستقبلوا القبلة ولاتستدبروها، ولکن شرقوا، أو غربوا)[7]. «هرگاه خواستید قضای حاجت کنید رو یا پشت به قبله نکنید بلکه به جهت شرق یا غرب بنشینید».

ابوایوب گفت: (فقدمنا الشام فوجدنا مراحیض قدبنیت نحو الکعبة، فننحرف عنها و نستغفرالله تعالی)[8] «به شام رفتیم، دستشویی‌هایی را دیدیم رو به قبله بنا شده بود، (هنگام قضای حاجت خود را به طرف غیرقبله کج می‌کردیم و از خدا طلب آمرزش می‌نمودیم».

7- قضای حاجت در محل عبور مردم و در (سایه‌ی) جای استراحتشان حرام است:

از ابوهریره روایت است که پیامبر(ص) فرمود: (اتقوا اللاعنین، قالوا:  ا اللاعنان یا رسول الله؟ قال: الذی یتخلی فی طریق الناس أو فی ظلهم)[9]. «از دو چیز که باعث لعنت می‌شوند بپرهیزید، گفتند: ای رسول خدا آن دو کدامند؟ فرمود: آن دو راه مردم یا در سایه‌ای که می‌نشیننند قضای حاجت می‌کند».

8- ادرار کردن در محل استحمام مکروه است:

از حمید حمیری روایت است که گفت: مردی را که همانند ابوهریره درمصاحبت پیامبر(ص) بود دیدم گفت: (نهی رسول الله(ص) أن یمتشط أحدنا کل یوم، أو یبول فی مغتسله)[10]. «پیامبر(ص) از اینکه هر روز موهایمان را شانه زده و یا در محل استحمام ادرار کنیم نهی کرده است».

9- ادرار کردن در آب راکد حرام است:

جابر از پیامبر(ص) روایت کره که فرمود: (أنه نهی أن یبال فی الماء الراکد)[11] «پیامبر(ص) از ادرار کردن در آب راکد نهی کرده است».

10- ایستاده ادرار کردن جایز است ولی نشسته بهتر است:

از حذیفه(رض) روایت است که: (أن النبی(ص) انتهی إلی سباطة قوم فبال قائما، فتنحیت فقال ادنه، فدنوت حتی قمت عند عقبیه، فتوضا و مسح علی خفیه)[12] «پیامبر(ص) به محل ریختن زباله (سباطه)[13] قومی آمد و ایستاده ادرار کرد، خودم را کنار کشیدم، فرمود: نزدیک شو، نزدیک شدم تا جایی که پشت سرش قرار گرفتم، سپس وضو گرفت و بر خفهایش مسح کشید».

و اینکه گفتیم به حالت نشسته بهتر است بدان جهت است که پیامبر غالباً نشسته ادرار می‌کرده تا جایی که عایشه(رض) می‌گوید: (من حدثکم أن رسول الله(ص) بال قائما فلاتصدقوه، ما کان یبول إلا جالسا)[14]. «هرکس به شما گفت که پیامبر(ص) به حالت ایستاده ادرار کرده است، سخن او را باور نکنید، چون پیامبر(ص) تنها به حالت نشسته ادرار می‌کرد».

این سخن عایشه، حدیث حذیفه رانفی نمی‌کند؛ چون عایشه از چیزی که دیده سخن گفته و حذیفه هم از مشاهدات خود خبر داده است و معلوم است که اثبات کننده مقدم بر نفی‌کننده است چون با او (اثبات کننده) خبری اضافه است.

11- پرهیز از قطرات ادرار واجب است:

از ابن عباس(رض) روایت است که پیامبر(ص) از کنار دو قبر عبور کرده و فرمود: (إنهما لیعذبان، وما یعذبان فی کبیر، أما أحدهما فکان لایستنزه من بوله، و أما الآخر فکان یمشی بین الناس بالنمیمة)[15] «صاحب این دو قبر در عذابند البته بخاطر ارتکاب گناهی کبیره نیست بلکه به این دلیل است که یکی از آنها از ادرارش پرهیز نمی‌کرد و دیگری بین مردم سخن‌چینی می‌کرد».

12- در حال ادرار کردن از گرفتن آلت تناسلی با دست راست و استنجا کردن با آن خودداری شود:

از ابوقتاده(رض) روایت است که: پیامبر(ص) فرمود:

(إذا بال أحدکم فلایمس ذکره بیمینه، ولایستنج بیمینه)[16] «هرگاه، یکی از شما ادرار کرد از گرفتن آلت تناسبی با دست راست و استنجا با آن خودداری کند».

13- استنجاء با آب یا سنگ و مثل آن جایز است؛ ولی آب بهتر است: از انس(رض) روایت است که گفت: (کان رسول الله(ص) یدخل الخلاء، فأحمل أنا و غلام نحوی اداوة من ماء و عنرة، فیستنجی بالماء)[17] «پیامبر(ص) داخل دستشویی می‌شد من و پسربچه‌ای همانند من ظرفی کوچک از آب و نیزه‌ای کوچک را برای پیامبر برمی‌داشتیم، پیامبر(ص) با آب استنجاء می‌کرد».

از عایشه(رض) روایت است که پیامبر(ص) فرمود:

(إذ ذهب أحدکم إلی الغائط فلیذهب معه بثلاثة أحجار فلیستطب بها فإنها تجزی عنه)[18]. «هرگاه یکی از شما خواست قضای حاجت کند، با خود سه سنگ ببرد و خود را با آن پاک کند؛ چون سنگ (در استنجاء) جایگزین آب می‌شود».

14- بسنده کرن به کمتر از سه سنگ جایز نیست:

به سلمان فارسی(رض) گفته شد: پیامبرتان(ص) همه چیز حتی قضای حاجت را به شما آموزش داده است، سلمان گفت (أجل لقد نهانا أن نستقبل القبله لغائط أوبول، أو أن نستنجی بالیمین، أو أن نستنجی بأقل من ثلاثة أحجار، أو أن نستنجی یرجیع أو بعظم)[19]. «بله ما را از رو کردن به قبله هنام قضای حاجت نهی کرده، و اینکه با دست راست یا با کمتر از سه سنگ یا با مدفوع حیوان یا استخوان، استنجاء کنیم نیز، نهی کرده است».

15- استنجاء با استخوان و سرگین جایز نیست:

از جابر(رض) روایت است که گفت: (نهی النبی(ص) أن یتمسح بعظم أوببعر)[20] «پیامبر(ص) از استنجاءبا استخوان و سرگین نهی کرده است».
[fusion_separator style_type=”single solid” top_margin=”40″ bottom_margin=”40″ sep_color=”#f76d21″ icon=”fa-book” width=”” class=”fiqclass” id=”fiqid”/] [1]) صحیح : [ص. ح 3611]، ت (603/59/2)، و این عبارت ترمذی است، جه (297/109/1)، ابن ماجه بجای «إذا دخل الخلاء» عبارت «اذا دخل الکنیف» را ذکر کرده است.
[2]) متفق علیه : خ (142/242/1)، م (375/275/1)، د (4/21/1)، جه (298/109/1)، ت (6/7/1)، نس (20/1).
[3]) صحیح : [ص. ج 4714]، د (30/52/1)، ت (7/117)، جه (300/110/1).
[4]) السیل الجرار (64/1).
[5]) صحیح : [ص. جه 268]، جه (335/121/1)، د (2/19/1)، بنحوه.
[6]) صحیح : [ص. ج 4652]، د (14/31/1)، ت (14/11/1)، از حدیث أنسو
[7]) صحیح : [مختصر. م109]، [ص. د 7].
[8]) متفق علیه : خ (394/498/1)، م (264/224/1)، ت (8/8/1).
[9]) صحیح : [ص. ج 110]، د (25/47/1)، م (269/226/1)، و عبارت مسلم بصورت «اللعانین، قالوا : و ما اللعانان» است.
[10]) صحیح : [ص. نس 232]، نس (130/1)، د (28/50/1).
[11]) صحیح : [ص. ج 6814]، م (281/235/1)، نس (34/1).
[12]) م (273/228/1)، ت (13/11/1)، خ (225/3296/1)، نس (19/1)، د (23/44/1)، جه (305/111 / 1).
[13]) سُباطه : گودالی بود که هرخانه یا چند خانه باهم زباله‌هایشان را آنجا می‌ریختند. فتح الباری (1/428). «مترجم».
[14]) صحیح : [ص نس 29]، نس (26/1)، ت (12/10/1)، ترمذی به جای «إلا جالساً» عبارت «ذلا قاعداً» را ذکر کرده است.
[15]) متفق علیه : خ (216/317/1)، م (293/240/1)، ت (70/47/1)، د (20/40/ )، نس (28/1).
[16]) صحیح : [ص. جه 250]، جه (310/113/1)، این لفظ ابن ماجه است، ورواه : خ (154/254/1)، 267/225/1)، د (31/53/1)، ت (15/12/1)، نس (25/1) نسائی هم آن را بصورت مطول و مختصر روایت کرده است.
[17]) متفق علیه : خ (152/252/1)، م (271/227/1)، نس (42/1) نسائی لفظ «العنزه» را در حدیث ذکر نکرده است.
[18]) صحیح : [ص. نس 43]، نس (42/1)، د (40/61/1).
[19]) صحیح : [ص. جه 255]، م (262/223/1)، ت (16/13/1)، د (7/24/1)، جه (316/115/1)، نس (38/1).
[20]) صحیح : [ص./ ج 6827]، م (263/224/1)، د (38/60/1).