يكي از دوستان سوال نموده :
سلام عليكم و رحمه الله و بركاته
إستاد محترم نظر تان را در مورد گروي نمودن خانه وَيَا دوكان و غيره ميخواستم، به اميد جواب تان را در روشني فقه حنفي بنويسيد.
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله، أما بعد،،
درين شكي نيست كه معامله گروي كه در فقه اسلامي باسم ” الرهن” ناميده شده سبب تسهيل وآساني بسياري از مشكلات مردم شده خصوصا گرو دهنده ، زيرا وقت كه در تنگنا قرار ميگيرد شريعت برايش اجازه داده كه زمين، باغ، دوكان، خانه، موتر، وغيره اجناس واشياي منقوله وغير منقوله را بگرو بدهد تا اينكه مبلغي از پول وپيسه بدست بياورد وخود را از تنگنا وسختي رها كند ونجات دهد ونيز پول دهنده بخاطر اطمينان خاطرش اين اجناس را نزدش به ضمانت نگهداري كند تا اينكه پول دادگي اش ضايع نشود وبدست آيد… ليكن گروی از خود شروط واحكام شرعي دارد كه گرو گيرنده يعني ” المرتهن” در سود خوري واقع نشود زيرا اين معامله باريكی هاي هم دارد كه بسيار مردم آنرا ندانسته ودر سود خوري واقع می شوند…
در معامله که شما خواهان جواب شرعی شدین حكم شريعت اين است كه اگر صاحب ومالک اصلي خانه ودوكان وزمين كه طرف مقابل معامله است براي شما شرعا اجازه داده باشد شما مي توانيد كه تا به دست آمدن پول تان زمينش را كشت وزراعت كنيد وازان استفاده كنيد وهمچنين اگر خانه نشيمن باشد در آن سكونت كنيد، واگر دوكان باشد در آن تجارت كنيد ويا به كرايه بدهيد ليكن بدو شرط كه عبارت است از : 1- اجازه ورضايت مالک اصلي واگر بشكل كتبي ونوشته باشد بهتر است از شفاهي كرده 2- اين استفاده شما در مقابل قرض ويا تأخير قرض نباشد به اين معنى كه اگر شما بالاي مالک قرض داشته باشيد ويا اين زمين را در مقابل تأخير كردن اداي قرض تان گرفته باشيد درين صورت براي شما جواز ندارد وحرام است كه شما ازين زمين ويا خانه استفاده كنيد زيرا در شريعت قاعده است كه : ” كل قرض جر منفعة فهو ربا” هر قرض كه به قرض دهنده سبب جلب منفعت وفايده شود این منفعت حرام شمرده مي شود.
در بيش از 90% معاملات گروي در شهرهاي افغانستان احكام شرعي گروي مراعات نمي شود
گروي از محاسن وخوبيهاي شريعت اسلامي است براي تسهيل معاملات مردم كه حق شان ضايع وتلف نشود خصوصا دهنده وكيرنده كه خانه وزمين ويا دكان نزدش باشد بخاطر ضمانت استرداد پول وپيسه داده شده..
در تعريف فقهي گروي نوشته شده كه : وسيله توثيق پول وپيسه داده شده است .
اما متأسفانه كه مردم آن را غلط فهميده واز آن بدترين استفاده نموده ووسيله سود خوري گردانيدند ..از لابلاي سوالات كه به من مواصلت ميكند فهميده مي شود كه گروي را بعض مردم به شكل معكوس ومخالف حكمت كه مشروع گرديده فهميده اند وبعوض خانه كرائي ويا تجارت كردن وسيله آن را يافتند كه عبارت است از به گرو گرفتن املاك …بي خبر از اينكه سود خوري تنها به يك نوع نيست وانواع مختلف دارد از جمله مال ومتاع ومبلغ قرضي را وسيله استفاده وفايده ومفاد گردانيدن.
كه ضرورت بيشتر ديده مي شود براي بيان همه احكام گروي در رساله وكتاب مستقل بزبان وشيوه معاصر..در باب معاملات وتجارت ورهن كروي واجاره ومضاربت بايد بحثهاي بيتشر داشته باشيم..زيرا هر كسي كه در اين معاملات داخل مي شود بالايش فرض است كه احكام آن را بداند تا اينكه در حرام وشبهات واقع نشود .ابن عابدين از فقهاي احناف در كتاب حاشيه خود مي نويسد: ” من فرائض الإسلام تعلم ما يحتاج إليه العبد في إقامة دينه وإخلاص عمله لله تعالى ومعاشرة عباده وفرض على كل مكلف ومكلفة بعد تعلمه علم الدين والهداية تعلم علم الوضوء والغسل والصلاة والصوم وعلم الزكاة لمن له نصاب والحج لمن وجب عليه والبيوع على التجار ليحترزوا عن الشبهات والمكروهات في سائر المعاملات وكذا أهل الحرف وكل من اشتغل بشيء يفترض عليه علمه وحكمه ليمتنع عن الحرام فيه” (حاشية ابن عابدين 1/ 42 ).
از فرائض دين مبين اسلام اين است كه مسلمان بايد مسائل به عباداتش تعلق دارد آن را بياموزد تا اينكه الله متعال به اخلاص وبدرستي عبادت كرده بتواند مثل احكام وضوء، غسل، نماز، روزه، زكات، حج، ونيز احكام معاملات وتجارت وخريد وفروش را بداند تا اينكه در حرام وشبهات واقع نشود..حتى كسبه كاران احكام كار وشغل ووظيفه خود را بداند تا اينكه بر كسي ظلم نكند ويا بالايش ظلم نشود.
استاد فضل الله ممتاز
